หากใครได้มาเยือนเมืองภูเก็ต ย่อมจะต้องหลงใหลในบรรยากาศอันคลาสสิกของเมืองเก่าและชายหาดสวยงาม แต่นอกจากความงามของแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติและสถาปัตยกรรมแล้ว ภูเก็ตยังเป็นเมืองที่รำ่รวยไปด้วยมรดกทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ซึ่งได้ถูกรวบรวมไว้อย่างดีที่ "พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติถลาง"

ด้วยที่ตั้งอยู่ภายในตัวเมืองถลาง อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต พิพิธภัณฑ์แห่งนี้นับเป็นหนึ่งในพิพิธภัณฑ์เก่าแก่ที่สุดของภาคใต้ ซึ่งเปิดให้บริการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2532 โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงเป็นประธานในพิธีเปิดอย่างเป็นทางการ

การก่อสร้างอาคารหลังนี้เริ่มต้นขึ้นในปี 2528 หลังจากที่กลุ่มผู้สนใจประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมภูเก็ตริเริ่มแนวคิดการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ ซึ่งตั้งใจให้เป็นการรวบรวมและจัดแสดงโบราณวัตถุ รวมถึงข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศิลปวัฒนธรรมของเมือง นอกจากนี้ยังเป็นการฉลอง 200 ปีวีรสตรีเมืองถลางอีกด้วย

อาคารพิพิธภัณฑ์สร้างด้วยการดัดแปลงแบบบ้านพื้นถิ่นภาคใต้ให้มีความทันสมัยด้วยการนำวัสดุสมัยใหม่มาประยุกต์ เป็นผลงานการออกแบบที่โดดเด่นจนได้รับรางวัล Gold Medal จากสมาคมสถาปนิกสยาม ในงานนิทรรศการ "สถาปนิก 30" นับเป็นตัวอย่างการอนุรักษ์แบบบ้านโบราณไว้ได้อย่างลงตัว พร้อมกันนี้อาคารแห่งนี้ยังได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติในปี 2542

เมื่อก้าวเข้าสู่พิพิธภัณฑ์ นักท่องเที่ยวจะได้พบกับโลกแห่งความรู้และมรดกล้ำค่าของภูเก็ต โดยเฉพาะอย่างยิ่งโบราณวัตถุต่างๆ ที่ขุดพบจากแหล่งโบราณคดีฝั่งอันดามัน ไม่ว่าจะเป็น ศิลาจารึก ประติมากรรมพระวิษณุ โยคะสถาน รูปเคารพฤาษีมารกัณเฑยะ และเศียรนางภูเทวี ซึ่งนับเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาของชาวบ้านภูเก็ตสมัยก่อน

นอกจากนิทรรศการด้านโบราณคดีแล้ว พิพิธภัณฑ์ยังมีการจัดแสดงหุ่นจำลองด้านประวัติศาสตร์และวิถีชีวิตของชาวบ้านภูเก็ตสมัยโบราณ ให้นักท่องเที่ยวได้เรียนรู้ถึงวัฒนธรรมและความเป็นอยู่ดั้งเดิม ซึมซับบรรยากาศและสัมผัสถึงเรื่องราวอันน่าสนใจในอดีต

สำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจจะเข้าชมพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติถลาง สามารถเดินทางมาได้ไม่ยาก เพียงแค่ขับรถมาจอดในบริเวณสี่แยกอนุสาวรีย์ท้าวเทพกระษัตรี-ศรีสุนทร แล้วเดินต่อไปอีกประมาณ 200 เมตรตามถนนสายป่าคลอก ค่าเข้าชมนั้นคิดในอัตราประหยัด คือ 20 บาทสำหรับชาวไทย และ 100 บาทสำหรับชาวต่างชาติ ส่วนนักเรียน นักศึกษา พระภิกษุสามเณร รวมถึงนักบวชในศาสนาต่างๆ จะได้รับการยกเว้นค่าเข้าชม

แม้ในปัจจุบันพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติถลางจะปิดให้บริการชั่วคราวเนื่องจากการปรับปรุงตามโครงการเพิ่มศักยภาพอาคาร แต่หลังจากนี้นักท่องเที่ยวก็พร้อมจะได้พบกับพิพิธภัณฑ์ที่ทันสมัยและน่าสนใจมากยิ่งขึ้น ด้วยคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่สั่งสมรอคอยให้ได้ค้นพบ